زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

آثار تهجد (قرآن)





آثار تهجد با توجه به آیات قرآن عبارتند از:


۱ - آرامش



رضايت‌خاطر و آرامش درون پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از آثار تهجّد و نماز شب او:
«فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ ... وَمِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ ... لَعَلَّكَ تَرْضَى؛پس در برابر آنچه مى‌گويند، صبر كن؛ ... و در ساعاتى از شب پرورردگارت را تسبيح گوى؛... باشد كه ازالطاف‌الهى خشنود شوى.»
مقصود از «من ءانآی اللیل فسبح»، نماز شب است. اگر مقصود از «ترضی» در مقابل دلگیری پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله از سخنان کافران باشد ـ که در صدر آیه به آن اشاره شد ـ منظور، رضایت خاطر و آرامش درون است.

۲ - آمادگی دریافت وحی



دستور خداوند به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تهجّد و قيام در شب، به منظور مهيّا شدن جهت تلقّى وحی:
«قُمِ اللَّيْلَ ... • إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا؛شب را بپاخیز! ... چرا که ما بزودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد!»
مقصود از «قولا ثقیلا» نزول وحی است.

۳ - ارزش آفرینی



تهجّد و شب‌زنده‌دارى، مايه ارزشمندى انسان در پيشگاه خداوند:
۱. «لَيْسُواْ سَوَاء ... أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ؛آنها همه یکسان نیستند ... جمعیّتی هستند که (به حق و ایمان) قیام می‌کنند؛ و پیوسته در اوقات شب، آیات خدا را می‌خوانند؛ در حالی که سجده می‌نمایند.
۲. «أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاء اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ؛(آیا چنین کسی با ارزش است) یا کسی که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت می‌ترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است؟! بگو: آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر می‌شوند!»

۴ - از زمره صالحان



تهجد و شب زنده داری، سبب قرار گرفتن انسان در زمره صالحان:
«... مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ • يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ ... وَأُوْلَئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ؛ به خدا ایمان می‌آورند ... و آنها از صالحانند.»

۵ - از زمره محسنان



تهجد و شب زنده داری سبب قرار گرفتن در زمره محسنان:
«آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ • كَانُوا قَلِيلًا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ؛و آنچه پروردگارشان به آنها بخشیده دریافت می‌دارند، زیرا پیش از آن (در سرای دنیا) از نیکوکاران بودند! آنها کمی از شب را می‌خوابیدند.»

۶ - حضور قلب



عبادت در شب، مایه زدودن اشتغالات دنیایی از دل و ازدیاد صفای قلب:
«إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْءًا وَأَقْوَمُ قِيلًا؛مسلّماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است!»
«ناشئة اللیل» بنابر روایتی که از صادقین علیهماالسلام نقل شده به معنای قیام در پایان شب تا خواندن نماز شب است. از مجموع «اشد وطئا و اقوم قیلا» غایت انقطاع از اشتغال دنیایی و هر آنچه باعث پریشانی قلب و پرداختن به غیر خدا می‌گردد اراده شده است. در روایتی امام صادق علیه‌السلام آن را برخاستن انسان از بستر استراحت و فقط خدا را در دل داشتن معنا نموده‌اند.

۷ - مقام شفاعت



تهجد و شب زنده داری، عاملی برای نیل پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مقام ارجمند شفاعت:
۱. «وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ ... عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا؛و پاسی از شب را (از خواب برخیز، و) ... این یک وظیفه اضافی برای توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد!» منظور از «مقام محمود» مقام شفاعت است.
۲. «... وَمِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ ... لَعَلَّكَ تَرْضَى؛... و در ساعاتى از شب پرورردگارت را تسبيح گوى ...؛ باشد كه ازالطاف‌الهى خشنود شوى.» راضی شدن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، به شفاعت تفسیر شده است.

۸ - پانویس


 
۱. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۶۶.    
۳. مزمل/سوره۷۳، آیه۲.    
۴. مزمل/سوره۷۳، آیه۵.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۱۶۲.    
۶. آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۵۶.    
۸. زمر/سوره۳۹، آیه۹.    
۹. آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۳.    
۱۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۴.    
۱۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۳، ص۵۹۷.    
۱۲. ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۶.    
۱۳. ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۷.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۵۹.    
۱۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۵۵۰.    
۱۶. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۶، ص۵۴۰.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۳۲۱.    
۱۸. مزمل/سوره۷۳، آیه۶.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۱۶۳.    
۲۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۹.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۸۴.    
۲۲. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۶۶.    


۹ - منبع


مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۳۰۶، برگرفته از مقاله «آثار تهجد».    


رده‌های این صفحه : تهجد | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.